ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ ΡΕ ΠΑΙΔΙΑ

        «Το αμπέλι είναι μπελάς, το βαγένι είναι κτήμα»         

 ... έλεγαν οι παλιοί και δεν είχαν άδικο.

                                                

Κατάκοπος από την διπλή βάρδια της σημερινής ημέρας στο εστιατόριο που δουλεύω, έφτασα στο σπίτι μου.

Ανεβαίνοντας  στα πρώτα σκαλιά, με ''πήρε''  μια ωραία γλυκιά μυρωδιά από την μισάνοιχτη πόρτα της κουζίνας.

Πάνω στο μεγάλο ''μάτι'' της στόφας, μια κατσαρόλα όπου μέσα… χοροπηδούσε βράζοντας ο μούστος μέχρι να πήξει και να γίνει πετιμέζι.

Με μιας ο νους μου με ταχύτητα ίντερνετ και διανύοντας μια απόσταση πολλών χιλιομέτρων μέσα στον χρόνο, έφτασε στο Πατρικό μου σπίτι στο χωριό, τότε που ο Πατέρας'' έβαζε''  δυο βαγένια  κρασί και τις περισσότερες φορές δεν ήταν αρκετό μέχρι την επόμενη σοδειά.

Μάστορας ο Πατέρας στο κρασί. Οινολόγος. Για αυτό είχαμε πάντα ωραίο κρασί στο σπίτι μας.

Κρασί, που μαζί με τον σίτον και το έλαιον, δεν έλειπε από κανένα σπίτι.

Ο κήπος με την αυλή ήταν το καμάρι της νοικοκυράς και το αμπέλι του νοικοκύρη.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν βοσκός του βασιλέα της Αιτωλίας Οινέα. Καθώς έβοσκε τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι μια από αυτές τρώγοντας συνέχεια ένα συγκεκριμένο καρπό πάχαινε περισσότερο από τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς και τους πρόσφερε στον βασιλιά του. Εκείνος παρασκεύασε ένα χυμό τον οποίον ονόμασε "οίνο", στον δε καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι).

Οίνος ευφραίνει καρδίαν!!! ανθρώπων.

Οχι μόνο ανθρώπων αλλά και Θεών και ημίθεων ακόμα και του Θεανθρώπου Χριστού,  που καθώς μας μαρτυρούν οι Γραφές το... έτσουζε λιγάκι όπως στον γάμο της Κανά, όταν στέρεψαν οι νταμιτζάνες  για να μην... σχολάσει ο γάμος, δια Θαύματος έκανε το νερό κρασί.

Ε!!! ρε και να γινόταν σήμερα κάνα τέτοιο θαύμα!

Το αμπέλι είναι στα αλήθεια ευλογημένο, μετρήστε πόσα προϊόντα παίρνουμε και φτιάχνουμε από αυτό:

Αμπελόφυλλα, αμπελοβλάσταρα, σταφύλια, σταφίδες, μούστο, πετιμέζι, κρασί, ξύδι, τσίπουρο, κονιάκ μέχρι και καθαρό οινόπνευμα. Μέχρι και τα κλαδιά που κλαδεύουμε τα χρησιμοποιούμε για το αρνί που ψήνουμε το Πάσχα, ή για προσάναμμα.

Επίσης, τα κουκούτσια κυρίως των κόκκινων σταφυλιών περιέχουν λάδι με αντικαρκινικές και αντιοξειδωτικές ικανότητες.

Για να φτάσει όμως το κρασί  μέχρι το ποτήρι θέλει πολύ δουλειά.

  

Τα κοφίνια που κρατούσαν οι τρυγητές. 

Όταν γέμιζαν, τα άδειαζαν σε μεγαλύτερα που τα λέγανε πούργια .

Τα πούργια τα φορτώνανε στα ζώα κι έπαιρναν το δρόμο για το πατητήρι.

                         

Πράγματι είναι μπελάς το αμπέλι. Χρειάζεται φροντίδα και περιποίηση σχεδόν όλο τον χρόνο.

Το φύτεμα γίνετε την άνοιξη και πρέπει η βέργα να είναι γερή και  διαλεγμένη από καλό κλήμα  της προηγούμενης χρονιάς που έχει ριζοπιάσει.           

Το κλάδεμα που απαιτούσε γνώση ώστε να μένουν τα γερά και μεστωμένα πετάγματα και  γίνεται από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Μαρτίου περίπου, αλλά ο πιο κατάλληλος μήνας είναι ο Ιανουάριος. Οι παλιοί έλεγαν μόλις μεγαλώσει η μέρα μια ώρα και θα έχει αρχίσει να ζεσταίνει πιο πολύ η μέρα. Υπάρχει και το χλωρό κλάδεμα που γίνεται αργότερα και όταν το κλήμα έχει βλαστήσει, αλλά αυτό έρχεται απλά να συμπληρώσει το χειμωνιάτικο.

Το καθάρισμα -  σκάλισμα  του αμπελιού από τα διάφορα ζιζάνια ( αγριάδα και κάθε είδους χορταριού ), γινόταν όχι με μηχανήματα όπως σήμερα αλλά με τα χέρια. Μηχανήματα ήταν τα μπράτσα μαζί με ένα ειδικό ξινάρι που το λέγανε τσάπα και ήταν πλατύ για να φτουράει στο σκάψιμο. Στο σκάψιμο υπήρχε αλληλοβοήθεια από τους κατοίκους, ήταν βαριά δουλειά, κουραστική για ένα άτομο να σκάψει όλο το αμπέλι. Μερικοί  ''επαγγελματίες'' στο σκάψιμο, σκέπαζαν με τρόπο το άσκαφτο χώμα( με αυτό που έσκαβαν ) και προχωρούσαν μπροστά από τους άλλους για να δείξουν στο αφεντικό οτι είναι καλοί εργάτες ( γρήγοροι ) και να τους προτιμήσει σε άλλες δουλειές.

Το ράντισμα γινόταν με θειάφι και γαλαζόπετρα ( χαλκός ),  αυτά ήταν τα χημικά που χρησιμοποιούσαμε τότε  σε όλη τη διάρκεια της ζωής του σταφυλιού μέχρι να τρυγηθεί, ανάλογα με τη φάση που βρισκόταν. Από τότε που ''πέταγε'' το κλήμα, όταν μεγάλωναν οι βλαστοί, λίγο πριν ανθήσουν, όταν σχηματιζόταν η ρόγα, μετά από βροχή κ.λπ.  Οι σταγόνες βροχής που έμεναν πάνω στα φύλλα δημιουργούσαν μια αρρώστια  ( τον λεγόμενο περενόσπορο )  που  ήταν καταστρεπτική για τα φύλλα και για ολόκληρο τη κλήμα.

Το ράντισμα ήταν πολύ σημαντικό για το αμπέλι. Έπρεπε να γίνει στην ώρα του διαφορετικά ίσως να πήγαιναν οι κόποι χαμένοι. Θυμάμαι έναν Γεωπόνο που έλεγε οτι ανήμερα το Πάσχα, την ώρα του μεσημεριανού φαγητού ψιχάλισε για λίγο και ύστερα βγήκε ο ήλιος. Αυτό ήταν ότι χειρότερο για το αμπέλι. Σηκώθηκε από το τραπέζι, πήγε στο αμπέλι να το ραντίσει και του πήγαν τη μαγειρίτσα και την έφαγε εκεί, στο αμπέλι.     

         Θέρος, τρύγος, πόλεμος

Πόλεμο δεν έζησα, αλλά έζησα και το θέρος και τον τρύγο.

Τρύγος,  η πιο σημαντική στιγμή. Πρέπει να γίνει την σωστή ημέρα, τότε που θα έχουν ωριμάσει τα σταφύλια και ποτέ μετά από βροχή διότι η βροχή ξεπλένει αυτή την  άσπρη σκόνη πάνω στις ρόγες και που είναι η ζάχαρη του σταφυλιού η οποία θα δώσει τους βαθμούς στον μούστο για να γίνει καλό και δυνατό το κρασί.

Όταν ερχόταν ο καιρός για τον τρύγο, όλο το χωριό ήταν ανάστατο. Όλοι ετοίμαζαν τα κοφίνια και ακόνιζαν τους σουγιάδες και τα μαχαίρια με τα οποία θα 'κοβαν τα σταφύλια.                                                                                                       

Την ημέρα του τρύγου ξεκινούσαν με χαρά και με πειράγματα << άντε ξεκινάμε, μας έπιασε ο ήλιος>>, << μην ξεχάσεις το παγούρι με το νερό>>, <<ασ΄ το νερό μωρέ και πάρε κάνα μπουκάλι κρασί>>, <<κάντε γρήγορα οι άλλοι έχουν φύγει κι εμείς είμαστε ακόμα εδώ>> και πολλά τέτοια που έδειχναν την ευχαρίστηση και την ικανοποίηση που έφτασε η ευλογημένη στιγμή του τρύγου, οι κόποι της χρονιάς δεν πήγαν χαμένοι και  το κρασί θα μπει στο βαγένι

Στον δρόμο για το αμπέλι, συναντούσαμε κι άλλους χωρικούς που πήγαιναν κι αυτοί για τρύγο κι άρχιζε η κουβέντα. <<Καλά κρασιά ρε παιδιά>>. <<Πως παει έχει πράμα φέτος>>. Έχει, έχει, πήγε καλά η χρονιά >>. <<Δεν έβρεξε τώρα τελευταία και θάχουν καλό γράδο>>. Και βέβαια, κερνούσε ο ένας τον άλλον ένα ποτηράκι από το περσινό.

                                                            Το πάτημα              

Η ημέρα αυτή έμοιαζε σαν γιορτή. Ο Πατέρας άρχιζε το πάτημα πρωί πρωί. Η Μάννα βοηθούσε κι αυτή όσο μπορούσε. Συντηρούσε τη φωτιά στο χαρανί        ( καζάνι ) για να έχει ζεστό νερό να πλαίνονται τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν. Δοχεία, κανάτες, λεκάνες, κατσαρόλες, στραγγιστήρια και ότι άλλο ερχόταν σε επαφή με το μούστο, έπρεπε να είναι πεντακάθαρο. Επίσης δεν έπρεπε να πέσουν ψίχουλα από ψωμί, γιατί το προζύμι ( η μαγιά ) εμπόδιζε τη βράση.  Θυμάμαι που μας έλεγε.. "Το κρασί είναι ζωντανό πράμα και χρειάζεται μεγάλη  καθαριότητα".

Όταν μπήκε ο μούστος στο βαγένι και άρχισε να βράζει, τότε κατάλαβα τι εννοούσε ο Πατέρας όταν μιλούσε για ζωντανό πράμα.

Και το βαγένι όμως ήθελε την δική του προετοιμασία. Το βγάζαμε έξω στην αυλή και με μια ξύστρα καθαρίζαμε τα υπολείμματα από την παλιά λάσπη  και ύστερα πλύσιμο με αρωματικά φυτά για να πάρει άρωμα το κρασί.

     H τσιφυλιά, το μηχάνημα που με την πίεση έβγαζε και την τελευταία σταγόνα μούστου από τις φλούδες και τα κουκούτσια.              

                                        Το πάτημα ήταν ημέρα γιορτής για τους μικρούς.  

 Εμείς τα μικρά είμαστε όλο χαρά εκείνη την ημέρα. Ο Πατέρας, μας άφηνε να πατήσουμε, αλλά δεν άντεχαν τα μικρά κι αδύνατα πόδια και σύντομα τα... ''παρατάγαμε''. Μας άρεσε γιατί βλέπαμε και συμμετείχαμε σε κάτι συναρπαστικό, κάτι που γινόταν μια φορά το χρόνο.

Το βράσιμο ( ζύμωση )  ήταν ένα από τα μυστικά της επιτυχίας. Λέγεται και αλκοολική ζύμωση. Η ζύμωση δηλαδή σε χυμό φρούτων (σταφυλιών, μήλων κ.λπ.), κατά την οποία τα ζάχαρα μετατρέπονται σε αλκοόλη.

Σε μια εγκυκλοπαίδεια βρήκα την χημική εξίσωση της λεγόμενης αλκοολικής ζύμωσης της γλυκόζης που είναι η εξής:

C₆H₁₂O₆ → 2 CH₃CH₂OH + 2 CO₂ (παραγόμενη ενέργεια:118 Kj/mol)όπου C₆H₁₂O₆ η γλυκόζη CH₃CH₂OH η  αιθανόλη (είδος αλκοόλης) και CO₂ τοδιοξείδιο του άνθρακα).

 Έπρεπε να βράσει καλά, να γίνει η ζύμωση για να μετατραπεί ο μούστος σε κρασί. Όταν ο καιρός ήταν κρύος και δεν βοηθούσε στο βράσιμο, βοηθούσαμε εμείς βάζοντας ένα μαγκάλι με φωτιά να σιγοκαίει δίπλα στο βαγένι. Κι όταν όλα πήγαιναν καλά, μετά τ'Αγιοδημητριού, ο Πατέρας έπιανε το πρώτο ποτηράκι και ένα πλατύ χαμόγελο απλωνόταν στο πρόσωπο του, δείγμα ότι το κρασί ήταν καλό και δεν πήγαν χαμένοι οι κόποι του.             

                                Παππούς Βασίλης, εγγονός Βασίλης τσουγκράνε το ποτηράκι τους.

                                                  Πως παει κάτω το άτιμο!!!. 

                                                Άντε εβίβα ρε παιδιά και καλό χειμώνα.